Tag: żydowska

Wydawnictwo Wielka Litera przedstawia nam tu dwie opowieści z dzieciństwa Henryka Grynberga. Żydowska wojna to jego wspomnienia z czasów okupacji hitlerowskiej, gdy większość bliskich ginęła, a on z mamą ukrywał się na aryjskich papierach. Zwycięstwo to tytuł wręcz ironiczny dla części drugiej, bo jak ci, co przeżyli, mieli się czuć zwycięzcami? Choć narrator snuje swą opowieść z punktu widzenia małego dziecka, zapewne uzupełnioną nieco wspomnieniami dorosłych, to jest to opowieść bardzo dojrzała. Bo i sam Grynberg w takich okolicznościach musiał przedwcześnie dojrzeć, dorosnąć do nowej sytuacji.
Autor ukazuje wojnę z punktu widzenia Żydów – prześladowanych, mordowanych, ukrywających się. Natrafiających na swojej drodze na różnych ludzi – jedni pomagali (z różnych pobudek), innych trzeba było się strzec. Nieustannie, dzień po dniu, miesiąc po miesiącu. Na co tu dziesięciu Sprawiedliwych, gdy wystarczy jeden żądny zysku, by polała się krew? No i w końcu przyszły wojska radzieckie – tak chętnie widziane. Wielu Polaków miało Żydom za złe, że ci cieszyli się na widok Armii Czerwonej, ale kto z nich próbował zrozumieć żydowską sytuację? Kiedy Niemcy się w końcu wycofywały, Polacy myśleli, że oto zamienia się jedną okupację na drugą, kto wie, czy nie gorszą. Dla Żydów jednak zdecydowanie nie było gorzej. Nikt nie planował już ostatecznego rozwiązania. Nikt nie zabijał za wyznanie mojżeszowe… Zaraz, nikt? A pogrom kielecki? Dawni sąsiedzi widzieli tylko, że co niektórzy Żydzi idą na współpracę z nowymi władzami, zamykając oczy na to, że bez tej współpracy ocaleni z Holokaustu nigdy by nie odzyskali swojej dawnej własności. A najprawdopodobniej przypłaciliby życiem próby ich odzyskania. Grynberg gorzko ukazuje to zwycięstwo oczami dziecka. Dziecka obserwującego śluby ocalałych, pełne łez i tęsknoty za rodziną, która na ślubie nie mogła się stawić. Dziecka nierozumiejącego strachu dorosłych przed mieszkaniem w rodzinnych stronach i polskimi pytaniami A to ty żyjesz?. Co to za zwycięstwo, gdy straciło się rodzinę, cały dobytek, całą wolę życia, gdy jedyny wybór, jaki się ma to emigracja, współpraca z nowymi władzami albo ucieczka w inne regiony i udawanie goja. Gdy nie można już być sobą, gdy nie chce się być sobą?
Żydowska wojna. Zwycięstwo to świetnie opowiedziana historia, poruszająca, ale ze względu na małoletniego narratora pozbawiona wielu brutalnych szczegółów. Czytelnik szybko wyłapuje i rozumie więcej, niż jest opowiedziane, choćby urywki rozmów dorosłych, których dziecięcy narrator nie potrafił jeszcze zrozumieć. Nie jest to książka obwiniająca Polaków – bo pewnie takie głosy też się podniosą – Grynberg wie, że inicjatywa była niemiecka, że to nazistowska okupacja doprowadziła do tego, co się stało. Po prostu mówi, że Polacy byli różni. Na jednych zawsze można było liczyć, na innych tylko za pieniądze, a niektórych trzeba się było bać. Jednak mając tę świadomość, człowiek zaczyna się bać wszystkiego i wszystkich, mimo to niektórym udało się przeżyć i o swoich przeżyciach opowiedzieć. I warto się z taką lekturą zapoznać.

Przeczytane: 30.01.2022
Ocena: 7/10